Kongres zorganizowany został w dniach 9 -11 września 2015 r w Łodzi przez Towarzystwo Urbanistów Polskich we współpracy ze Związkiem Miast Polskich. Ze względu na poziom poczucia wartości ładu przestrzennego i dominację interesu prywatnego nad publicznym, wspólnotowym, stan zagospodarowania przestrzeni miejskiej rozrasta się w sposób chaotyczny, niezaplanowany. Wieloaspektowa degradacja przestrzenna, środowiskowa, społeczna i gospodarcza powoduje ucieczkę mieszkańców z centrów miast. Miasta rozlewają się w sposób niekontrolowany. W obecnej chwili zmieniają się kierunki myślenia o rozwoju miast. W szczególnej sytuacji jest miasto Łódź. Tematem Kongresu była debata na temat przywrócenia roli centrum poprzez modernizację i zintensyfikowanie działań rewitalizacyjnych. Aby sprostać nowym zadaniom Rząd sformułował założenia Krajowej Polityki Miejskiej i Narodowy Plan Rewitalizacji licząc na znaczne europejskie poparcie. Zasadniczym kierunkiem polityki społecznej i miejskiej jest powrót do zrewitalizowanego współczesnego centrum. Poprawa dostępności do centrum oraz wykorzystanie kreatywnego sektora prywatnego jest równie ważna jak zmiana jakości przestrzeni części centralnej miast z podkreśleniem jego tożsamości kulturowej i wartości historycznych. Równie istotna jest poprawa standardów i wypracowanie programów zachęcających do powrotu do centrum.
PROLOG – DOŚWIADCZENIA MIĘDZYNARODOWE
W pierwszym dniu prezentowane były przykłady rewitalizacji miast partnerskich Łodzi: miasta Szeged, Stuttgartu, Lyonu, Tempere (dr hab. Artur Zguła – Politechnika Łódzka), doświadczenia brytyjskie (prof. Peter Batey z Uniwersytetu w Liverpoolu) i francuskie ( prof. Anna Geppert z Uniwersytetu Paryskiego Sorbony). Podane przykłady miast z rewitalizowanymi fragmentami różnych obszarów charakteryzuje wspólna cecha, t.j. bardzo przemyślana i kontrolowana polityka miejska dotycząca sterowania i szukania optymalnych rozwiązań dla wygody życia, poziomu usług, atrakcyjności, magii miejsca i zachowania tożsamości. W Lyonie, który ma 16 wspólnot-rewitalizacja polegała na rekwalifikacji, renowacji, odnowie, ożywieniu gospodarczym pięciu obszarów rewitalizacji. Centrm miasta to obszar o wielkości 150 ha. Zasadniczym celem rewitalizacji jest zapewnienie standardów dla budownictwa mieszkaniowego i dobra komunikacja publiczna i wprowadzenie samochodów elektrycznych napędzanych energią na dachach budynków (sunmoove).
Tempere to miasto usytuowane pomiędzy dwoma jeziorami w Finlandii. Strefy rewitalizowane to strefa dworca o zasadniczych cechach: intensywność, multifunkcyjność, wybudowano budynek multimedialny- Arenę wg projektu arch. Liebeskinda. Główna sieć publiczna to szybli tramwaj, autostradę wykonano
w tunelu dł 2,2 km pod ziemią. Ring z parkingami otacza centrum. Samo centrum to strefa piesza uspokojonego ruchu, ciągi rowerowe.
Brytyjskie doświadczenia prezentowane przez prof. Petera Bateya w rewitalizacji miast to rebalancing czyli przywracania równowagi w sferze ekonomicznej pomiędzy prywatnym i publicznym sektorem równowagę miedzy gospodarką, środowiskiem, zamożnością społeczeństwa. Wpływ na rewitalizację mieli politycy: M. Thatcher i T. Blair, tworząc nowe regulacje prawne. W 2017 r Great Manchester będzie pierwszym regionem miejskim korzystających z tych regulacji.
WIZYTA STUDIALNA PO EC1 I CZĘŚĆ OFICJALNA
Dzień drugi kongresu rozpoczął się od zwiedzania zrewitalizowanego zespołu budynków byłej elektrowni EC1. W ramach Nowego Centrum Europy kompleksowo zostanie przekształcona przestrzeń śródmiejska miasta: zespołu budynków EC1 oraz nowego multimedialnego dworca Łódź Fabryczna. – jako obiektu wielofunkcyjnego ze stacjami przesiadkowymi i usługami usytuowanymi w kondygnacjach podziemnych. Docelowo poszczególne budynki EC1 oddawane będą w różnych okresach dla funkcji edukacji i nauki. Elektrociepłownia EC1 w Łodzi została Bryłą Roku 2013 autorstwa pracowni architektonicznej Home of Houses z Poznania. Elektrociepłownia powstała w 1907 r. i funkcjonowała do 2005 r. Najbardziej charakterystycznym elementem północnej strony elektrociepłowni są cylindryczne, szklane konstrukcje. Architekci połączyli je z ceglaną elewacją. W środku budynek gruntownie zmodernizowano, zachowując przy tym jak najwięcej oryginalnych elementów i detali. W budynku powstają tzw. Teatr Dźwięku oraz pomieszczenia do prowadzenia warsztatów, pokoje gościnne, biblioteka, planetarium, galeria, Centrum Sztuki Filmowej oraz Centrum Nauki i Techniki. Turystyczną atrakcją ma być wysoki na 70 metrów komin zaadaptowany na wieżę widokową. Inwestycja kosztowała 274 miliony złotych. Zwiedziliśmy wnętrza i taras.
O godz. 11–tej rozpoczęła się cześć oficjalna, powitanie v-ce ministra P. Orłowskiego i Olgierda Dziekońskiego. Następnie wręczono nagrody TUP laureatom konkursu na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w roku 2014 pod patronatem Prezydenta RP .
ROZWÓJ MIASTA DO WEWNĄTRZ
Sesja plenarna p.t. Rozwój Miasta do wewnątrz składała się z sześciu krótkich wystąpień:
Adam Brzozowy z Departamentu Polityki Przestrzennej przedstawił Narodowy Plan Rewitalizacji, Rewitalizacja powinna być skoncentrowana na 20% powierzchni miasta i 30% ludności. Pilotażowe projekty realizowane są dla Wałbrzycha i Bytomia.
Architekt Miasta Łodzi prof. Marek Janiak mówił o deprecjonowaniu centrów historycznych na przykładzie Łodzi. Jego wystąpienie było „po trosze” poetycko-filozoficzne. To XIX wiek i industrializacja zbudowały miasta. XX wiek zbudował Łódź, która ma zŁy wizerunek, ale dobre perspektywy, według profesora miasto to poezja i literatura.
Dr hab. Małgorzata Dymnicka (Politechnika Gdańska), prof. dr hab. Marek Szczepański (Uniwersytet Śląski) – Centrum miasta i jego funkcje społeczne. Perspektywa socjologiczna – socjus (łac.) to znaczy zbiorowe, grupowe. Nie zajmujemy się psychologią przestrzeni, lecz należy określić parę pojęć i odpowiedzieć na pytania. Jak zdefiniować centrum, śródmieście? Kto korzysta z centrum ? Czym jest centrum w czasach globalizacji? Centrum to przestrzeń intensywna pod każdym względem: zabudowy i interakcji. Błędy urbanistów nie trafiają na półkę, lecz są elementem życia.
Wg Walisa -centrum to przestrzeń znacząca, przestrzeń integracji i identyfikacji. To jest percepcja przestrzeni, innych ludzi, i samego siebie. Środek Tychów-przecięcie dwóch osi kompozycji czeka na zagospodarowanie. Centrum Gdańska- to fontanna Neptuna. Centrum Stone Town (Tanzania) – to jedność -to jedno targowisko, bycie razem, chociaż może śmierdzi! Rozmawia się tam o miłości!
To realny świat, ale tęskni się za przestrzenią wyimaginowaną, sterylną.
Centrum ma być przestrzenią publiczną! Przestrzeń centrum się zmienia i przenosi się do centrów handlowych. Czy to jest problem? Jak nowe centra wpisują się w przestrzeń miasta? Centrum to przestrzeń dostępna, to przestrzeń interakcji. Centra handlowe nie są tak do końca przestrzenią interakcji! Piramida potrzeb Maslowa. ludzie potrzebują przestrzeni publicznej.-To potrzeba. którą trzeba wpisać do piramidy Maslowa! Centrum jest prawem, a nie przywilejem.
Centrum to przestrzeń wg Harveya, gdzie tłum może objawić się jako społeczność to scena, na którą wstępuje grupa ludzi. Ghell proponuje : oddać miasta mieszczanom. Popup City- mieszkańcy sami się uaktywniają i uaktywniają samo miasto. Mieszkańcy w mieście śpią, Mieszczanie -żyją, tworzą wspólnotę miejską. 11% to mieszkańcy – to sytuacja wyjątkowa w Europie. Kto ma centrum ten ma władzę, Centrum to element ludyczny,| centrum to też informacja. Centrum przechodzi metamorfozę. Czy centrum przenosi się do sieci?. Człowiek technologii, miasto dalej tworzą triadę,
NadaI pozostaje ważne pytanie, czyje jest centrum?.
Dekalog urbanistyki
- Powróćmy do centrum
- Chrońmy tkankę miejską
- Rozwijajmy centrum
- Rozwijajmy transport publiczny
- Centrum nie dla turystów
- Włączmy mieszkańców
- Zapraszajmy do centrum
- Bądźmy innowacyjni
- Wzmacniają funkcje centrum
- Zadbajmy o centrum jako dobro wspólne
W dalszych wystąpieniach przedstawiono tematy centrum miasta i jego funkcji społecznych, dziedzictwo kulturowego i urbanizacji.
Ciekawe spostrzeżenia dotyczące preferowania „kultury kontynuacji” w duchu Nowego Klasycyzmu zaprezentował dr hab. Artur Zaguła z Politechniki Łódzkiej. Dla większości urbanistów teza ta jest nieprzekonywująca, nieświeża, nie wynikająca z inspiracji i stałych przemian .
Przedstawiciel Banku Gospodarstwa Krajowego Radosłąw Stępień mówił o instrumentach finansowania procesów rewitalizacji.
Przewodniczący Radu TUP Kazimierz Bald przedstawił Łódzką Kartę „powrotu do centrum”.
Dla wzmocnienia roli centrów miast oraz wsparcia powrotu mieszkańców i inwestorów konieczne jest w szczególności traktowanie polityki miejskiej dla zaspokojenia potrzeb społecznych określonej wspólnoty, wypracowanie nowego modelu centrum o najwyższej jakości przestrzeni, wypracowaniu programów dla osiedlania się oraz zapewnieniu miejsc pracy. Nadto należałoby przez szereg działań podnieść skuteczność procesów rewitalizacyjnych i wzmacniać role centów m.in. poprzez aktywizację partnerstwa publicznego.
CENTRUM W MIEŚCIE ZRÓWNOWAŻONYM
Popołudnie drugiego dnia kongresu wypełniły dwa panele.
Pierwszy prowadzony przez Dyrektora Biura Strategii Miasta UM Ł Tomasza Jakubca :
Centrum wielkomiejskie, współczesne procesy urbanizacji, siły destrukcji, mechanizmy
naprawy, publiczny charakter centrum.
We wstępie prowadzący mówił o wyzwaniach wobec urbanistyki, prawach podaży i popytu.
Na uwagę zasługują prezentacje przedstawicieli Urzędu miasta Łodzi dotyczące metodologii i zakresu zadań Miejskiej Pracowni Urbanistycznej – przewodniczącego MKUA w Łodzi Pana Mirosława Wiśniewskiego.
Dr Maciej Borsa mówił o partycypacji społecznej.
Na szczególną uwagę zasługuje referat dr hab. Tomasza Ossowicza. W przedstawionych aspektach problemów w mieście mówił o zmianach w potrzebach i oczekiwaniach jakim winno odpowiadać centrum pod kątem funkcji i atrakcyjności. Usługi w mieście to usługi usytuowane usytuowane blisko, pragniemy mieć w zasięgu coś małego, kameralnego…jeżeli ograniczyliśmy brzydotę, chcemy zbudować coś urokliwego. Dr Ossowicz mówił o poszukiwaniu „esencji” miasta.
Prezes Stowarzyszenia „Forum Rewitalizacji” Ewa Kipta omówiła definicję dobra publicznego – na poziomie lokalnym winny go chronić przepisy prawa miejscowego. Należ również zdefiniować pojęcie interesu publicznego, mówiła o planowaniu zintegrowanym.
Przewodniczący Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury prof. Jacek Purchla mówił o adaptacji centrum do nowej funkcji godzenia interesu publicznego i prywatnego. Mówił o partycypacji i odpowiedzialności, o zmianach w ustawodawstwie i kontekście europejskim.
Drugi panel poświęcony był tożsamości lokalnej, zjawisku wykluczenia społecznego, partycypacji społecznej i zapewnieniu mieszkań dla wszystkich prowadzony był przez Senatora RP- J. Sepioła.
Dr hab., inż. arch. Piotr Lorens z Politechniki Gdańskiej mówił o wzmocnieniu i wykreowaniu miasta,
w którym zatraca się tożsamość i autentyzm i dominuje sztampa. Powrót do historii jest podobno bezpieczny, ale czy zawsze , jeżeli dotyczy odbudowy starych struktur , np. dokończenia odbudowy Gdańska. Powrót do „niebyłego” – struktury , które mają udawać? Miasto ma być piękniejsze niż kiedykolwiek. Nowe Mikołajki – kwintesencja mikołajskości. Prowadzi to do redefinicji pojęcia centrum i pojęcia miasta.
Dr. Arch. Robert Warsza z Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w Łodzi podkreślił, że rewitalizacja jest sprawą kosztowną i czasochłonną.
Dr Waldemar Siemiński (Politechnika Warszawska, IIGPIM W Warszawie) powiedział, że: partycypacja społeczne jest u nas źle pojmowana, mówi się o instrumentach partycypacji, a nie o samej partycypacji. Partycypacja ma być konsensusowa: władza coś tworzy, ale czy ludzie muszą się z tym zgodzić.
Dominuje w Polsce partycypacja konfliktowa – jest wtedy gdy ludzie się buntują. Jest też partycypacja żywiołowa. Jest jeszcze partnerstwo, czyli uczestnicy biorą część władzy, ale i część odpowiedzialności. Także biorą odpowiedzialność finansową. Takie formy partycypacji wymagają organizacji. Partycypacja na świecie zaczęła się w latach 60-tych, stale się rozwija i w Polsce też się będzie rozwijać.
Krzysztof Suskiewicz – członek Polskiego Związku Firm Deweloperskich podkreślił, że zawód deweloperów powstał od zera.
Dr inż. arch. Agnieszka Cieśla (IGPiM w Warszawie):
Miasta są szansą dla seniorów, wynika to z doświadczeń innych krajów w tym w szczególności niemieckich. W tej chwili Polska jest jednym z najmłodszych krajów, według badań demograficznych. Za kilka lat – będziemy jednym z najstarszych. Żaden z krajów nie odnotował tak gwałtownego starzenia się jak Polska, nawet Niemcy. Suburbanizacja jest poważnym kosztem społecznym. Duże miasto np. Lipsk będą zyskiwać mieszkańców, suburbia będą ich tracić. Suburbanizacja – będzie wygasać bo starsi raczej wracają do centrów. Taka jednostka osadnika dla starszych – to osiedle 3 – 5 tys. mieszkańców. Innowacyjne formy zamieszkania, otoczenie, miejsce spotkań, Kluczowa jest partycypacja; budowanie sieci powiązań. Starsi ludzie chętnie biorą udział w życiu miasta.
Dyskusja dotyczyła problemów miejskich
„Nie ma centrum bo nie ma rynku”. – czy centrum jest wartością samą w sobie?.
REWITALIZACJA CENTRUM MIASTA
W ostatnim dniu odbyły się dwie sesje panelowe. Jedna z nich prowadzona przez dr Adama Kowalewskiego poświęcona była miastu zwartemu, społecznemu udziałowi w rewitalizacji, regeneracji terenów pokolejowych i poprzemysłowych.
Dyrektor Zarządu Nowego Centrum Łodzi – Błażej Moder
Prelegent mówił o nowym centrum Łodzi NCŁ, w którym wartość inwestycji wynosiła 4,8 mld zł, realizowanych jest 51 projektów, obszar 100ha. Realizacja rozpoczęła się w 2007r To są tereny inwestycyjne, a nie centrum. Należy zadać sobie pytanie, czy prowadzone inwestycje i realizowane projekty zagęszczą miasto.
Dr hab. Michał Stangel z Politechniki Gliwickiej przedstawił zagadnienia centrów miast i poruszył kwestie odnowy miast w społeczeństwie informacyjnym. Potrzebne jest myślenie urbanistyczne. Miasto zwarto to gęste, multilfunkcjonalne – zwartość w różnych skalach, gęsty, nowy urbanizm. A jaka jest rzeczywistość? To rozrzucona „jajecznica!” Nie ma nic gorszego niż dobra odpowiedź na źle postawione pytanie.
Maciej Wudarski – Wiceprezydent Miasta Poznania – w sposób optymistyczny i bardzo pozytywny przedstawił politykę przestrzenną Poznania. Scena Poznania to kliny zieleni, miasto zwarte, prowadzony jest dialog społeczny i szeroka partycypacja społeczna. Przestrzeń 130ha terenów pokolejowych usytuowana jest w centrum miasta. Próby uruchomienia Wolnych Torów trwały od 1931r
i dopiero w 2011 doszło do porozumienia miasta z PKP.
Rajmund Ryś (Dyrektor Departamentu Polityki Przestrzennej MIiR) powiedział m. in. , że wdrożone zostaną: nowa ustawa rewitalizacyjna i mała nowelizacja ustawy o planowaniu przestrzennym.
Zmiany w ustawie o planowaniu przestrzennym nie mają przepisów przejściowych, – wchodzą z marszu. np. uzasadnienie ekonomiczne (i inne?) do planu miejscowego. Jakie ono ma być? Nie wiadomo, praktyka wyłoni problemy. Ustawa rewitalizacyjna nie jest adresowana do naprawiania „urban-spraw”.
Dr inż. arch. Michał Domińczak (Politechnika Łódzka)
Mówiła o urbanistyce miast amerykańskich – powrót do centrum to tak na prawdę to powrót do miast. Urban Spraw. Nowy York jest ikoną miasta amerykańskiego, Seaside -miasto na Florydzie powstałe w 1981-. Nowa Urbanistyka, Karta Nowej Urbanistyki 2001 r.
Adam Kowalewski m.in. powiedział, że ograniczenie ilości działek i terenów budowlanych, które może nastąpić poprzez wprowadzenie podatku od działek niezabudowanych. Można również wprowadzić podatek od infrastruktury. Ustawa o rewitalizacji daje również szansę zwiększenia podatków w obszarach rewitalizowanych.
W dyskusji zabrał głos dr. Borowski i stwierdził , że ustawa o rewitalizacji daje narzędzia do partycypacji, art. 9 mówi o obszarach w kryzysie. Tomasz Sławiński podjął kwestię problemu zrealizowanego Osiedla Wilanowie i jego mankamentów.- Milcząca większość ponosi koszty głupiej urbanizacji.
Padło pytanie – jak wyobrażają sobie urbaniści zaludnienie Łodzi – skoro Łódż podupadła.
Równolegle pod przewodnictwem prof. Zygmunta Ziobrowskiego omawiano samorządowe doświadczenia w zakresie rewitalizacji – kulturowy wymiar rewitalizacji.
PODSUMOWANIE
W sesji końcowej euro poseł Jan Olbrycht mówił o polityce spójności UE z polityką miejską.
Mówił o agendzie miejskiej, o dążeniu, aby miasta były zielone, smart miasta – inteligentne i były to miasta – inclusive. Koordynacja problemów miejskich – badania naukowe przełożone winny być na działania.
Smart citys – nowy sposób myślenia o mieście i zarządzania miastem – rozwój miast z wyznaczeniem horyzontu na 2020 r – np. budownictwo społeczne dla emigrantów -nie zakłócić powinno funkcjonowanie miasta
Dr hab. inż. arch. Krzysztof Domaradzki (Politechnika Warszawska) w referacie końcowym podkreślił znaczenie humanizmu miast- wartości przestrzennej i identyfikacji miejsca, bo w tym zakresie potrzeby człowieka się nie zmieniają.
Powrót do czego? do centrum? do miasta? do śródmieścia? To są różne sprawy. Planowanie jest nieskutecznie, prowadzi do rozlewania się miast, ludzie uciekają z centrum bo ono jest złe. Może są nowe trendy? Młodzi ludzie widzą profity z życia w mieście. Problemy demograficzne doprowadzą do zamieszkania w centrum. Nie wiemy czy sieć (internet) nie zmienia przestrzeni miejskiej. Czy planistyczne dokumenty są skuteczne? Strategia nie. Studium -nie. Nie ma kontynuacji pracy planisty w fazie projektowania architektoniczego. Partycypacja nie działa, bo społeczność jest nie zaangażowana. Lynch: „miasto ma być obszarem codziennej przyjemności”. Z Kongresu wynika wielka potrzeba urbanistyki.
Po wystąpieniach i dyskusjach przyjęto Łódzką Kartę (Deklaracji) „Powrotu do centrum”
Po czym nastąpiło przekazanie flagi kongresowej następnemu organizatorowi – Miastu Gdynia.
Na zakończenie kongresu odbyła się wycieczka autokarowa po śródmieściu Łodzi.
Miejsca zwiedzane to: rynek starego Miasta Łodzi, Park Staromiejski, Pałace Łódzkich Fabrykantów- Fabryka J. Poznańskiego – obecnie Manufaktura, Obiekty Łódzkiej Architektury Drewnianej, przejazd ulicami Śródmieścia Łodzi, Księży Młyn
Od autorów sprawozdania.
Sprawozdanie zostało wykonane na podstawie notatek sporządzonych przez Krzysztofa Kawkę i Marię Witosławską . Część materiału zdjęciowego z prezentacji i z miasta (ulicy Piotrkowskiej, Cmentarza Żydowskiego, Śródmieścia , Manufaktury) w Łodzi została również wykonana przez Krzysztofa Kafkę i przez arch. Magdę Wiencek – uczestnika Kongresu z Biura Rozwoju Miasta w Bielsku-Białej.
Dyskusje kongresowe skupiły się w zasadzie nad kształtowaniem przestrzeni, rewitalizacją, pojęciami rozwoju zrównoważonym „miasta do wewnątrz” . Obecne pokrycie planami wynosi 10,62 % , w trakcie sporządzania jest 54 MPZP, z czego w ścisłej strefie centrum – 29. W pracowni buduje się również cyfrowy model części Łodzi dla obszaru ok. 85 km². Łódż posiada ortofotomapę o dużej dokładności. Ważnym elementem są zdjęcia ukośne, które umożliwiają oglądanie obiektów ze wszystkich stron i ocenę wielkości bryły, wartości detali, stanu technicznego bez tradycyjnej inwentaryzacji. w terenie. W trakcie modelowania jest również układ infrastruktury pod poziomem terenu. Bardzo szczegółowa inwentaryzacja kwartałów zabudowy określa dokładnie gabaryty zabudowy w MPZP z podziałem na określenie zadań dla uczestników zadania partycypacyjnego. Przy urzędzie działa również pracownia architektoniczna. Samorząd Łodzi przystąpił do aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta z 2010 r. Nowe podejście do kierunków rozwoju przestrzennego miasta polega na preferowaniu idei „powrotu do miasta” , wzmocnieniu historycznego śródmieścia jako miejsca zamieszkania i pracy.
Równie istotna jest poprawa standardów zamieszkania i wypracowanie programów zachęcających do powrotu do centrum. Podstawą sukcesu jest przede wszystkim zapewnienie miejsc pracy. Bielsko-Biała jest przykładem miasta, w którym w latach 70-tych po uruchomieniu dużej fabryki Fiata, miasto z 80 tys. mieszkańców powiększyło się do 180 tys. Nowy przemysł i pracownicy, mieszkańcy nowoprzybyli spowodowali wzrost sfery usługowej, napędzenie branży budowlanej, usług oświat, edukacyjnych. Łódź jest w specyficznej sytuacji, w której W-wa oferuje miejsca pracy. Czy Łodzi uda się stworzyć konkurencję dla pracujących w Warszawie, aby nie traktowali Łodzi jako „sypialnię”.
Ze względu na wciąż drastycznie panujący trend odpływu mieszkańców z Łodzi i przewidywany do roku 2025 ubytek mieszkańców (70-90 tys.) temat jest wielowątkowy i bardzo trudny. Obecny stan techniczny wielu budynków w śródmieściu – część w remoncie i modernizacji , stan nawierzchni ulic, prowadzone roboty budowlane i przebudowy wprawdzie może dają nadzieję na poprawę sytuacji, ale nie czynią wizerunku miasta przyjaznym i przyciągającym.
Maria Witosławska
